Preserving and Promoting the "Treasure House" of Manipur in the digital world.

Dr. Kamalgi "Madhabi"

Manipuri Literaturegi Pukkeida "Madhabi" 
( Samlappa Neina Mityeng )
--- by Nandeibam Pramoda

Manipuri literature gi ahanba novel oina sak khangnariba Dr. Lamabam Kamal gi MADHABI thoidokna mamal naidraba chahi kum khuding mirol khuding hingduna leiragadaba Manipuri literature gi lan amani.
Novel asida Dr. Kamalna senglaba thamoigi nungsiba makhal ani neinaduna utli. Madhabi amadi Dhirengi nungsiba amasung Urirei amadi Birengi nungsiba tongan tonganba masakta yekli.Madhabina Dhirenbu ahanba thengnikhiba mikuptagi thamoi sengna nungsijakhi adubu nungsibagi ihulna lakna phana ngamdabagi matou yaodana thamoida maromdom yoktuna thamba mong hadaba matouni.Dhirennasu Madhabibu thamoi sengna nungsijei adubu nungsibagi hounasa unaba thengnaba pukninggi ihul phongdoknaba thamoi- thamoi pao faodoknaba haibagi tanja adudi phangkhide. Madhabina thamoida phaoriba Dhirenbu nungsibagi ihul adu taibangpal asida leiriba mipum khudingda yenthoktuna katthoklage haina pukninggi phirep loukhi. Punsi chuppa leingang sangba phijet settuna Heibok Chingda lai ningduna  taibanggi ake-amou kallakpa mihouba oijaba thibagi wakhal pumnamak thadoktuna lambida lakpa awaba taraba khudingbu mateng pangduna awangba thakki katthokpa amadi akhang kanbi-thouna leibi amagi phirep loukhi. Amaromda Urirei amadi Birensu asengba thamoigi nungsiba amadi ningjaba haibadugi lipunna punduna nungsinakhi. Adubu kallak chaoba mihou karamba fattraba Bhubon na Urireibu pamjaba amadi kallak khamban chaobadagi Urireigi punsida ayetpa oikhi. Bhubon mapa-machana Urireigi imung-manungbu otpi-neibikhi. Urirei amasung Biren anigi nungsi ichel ayet-apan yekna-tingkhangna kuyom oikhi. Nungsi khongchat asida awa meisa langkhiba henna cheina fangkhibadi Urireini.Adubu awaba cheitheng phana fangdunasu matu sollabi Urireigi nungsiba lammakhangda tattuna mangkhiba leite. Poloida Urirei- Biren nungsi panthung youminnakhi. Asumna Madhabi novel da khamthengna awa-meisa langlabasu asengba nungsibagi icheldi mangba mutpa leite haiba uttuna Urireigi nungsiba panthung youkhi aduga amaromda Madhabigi katthokpada nungsibagi kham thengna wanglaba thak uttuna Dr. Kamalna nungsibagai tongan-tonganba saklon uttuna neinari.
Madhabi novelda utliba nung-pan gi oiba masak khara makhagi asumna neinaba yai :

1. Madhabi amasung Urirei anigi nungsiba changdamnaba :

Madhabi novel asida aeeba ( author )na nungsiba makhal ani changdamnaduna yekli. Nungsiba animak tousinnaba semjin sajinnaba yaodraba maktraba thamoigi asengba nungsiba ngaktani. Adubu fibamna tanjana tonganba masak oihllakpada leiriba matik magun adu neinapham oihankhi. Madhabina Dhirenbu thamoi sengna nungsijakhi adubu Dhiren ga naknajaba thamoigi pao faonabagi tanja fangdrabada awa meichak khangduna Dhirenbu magi oina fangdaba yade haiduna laining chetna ningduna leiba nuja haibadudi oikhide. Thamoida leiriba Dhirenbu nungsibagi ihul adu lemna manghalloi malemgi mipum khudingda yenthoktuna katthoklage khankhi. " Taibangpanbada mi oina poklaga puk thanna chaduna fajaba firol settuna thawai hingbadi karisu kannade , migi upakar touba ngamlabadi athoibani " wakhal asi khanduna Madhabina Heibok Chingda leingang phijet settuna lai ningbi oina punsi lenkhi amadi lambi chatpa kanagumbada mifatta migi mapot munba huranbasingna awa- cheitheng pirakpa
matamda Madhabina lairembi amagum chongthoktuna mateng pangbikhi.Thamoigi ningjafam oiriba Dhirenbu amuk nouhouna thengnajaba matamda Madhabina mitlu pirang ira hou Dhirengi mitmangda sak lottuna katthokkhraba nungsibabu oijaba thibagi lambida tanja fangle haiduna chatkhiba leite. Asumna Madhabigi nungsibadi awangba thakki nungsiba oikhi.
Amaromda Urirei gi nungsibadi Madhabigi katthokpa yenthokkhiba nungsibagi khongchattu ntte. Asengba nungsibagi ihul oirabasu kallakpa eigita oiningba lichat amada awaba cheitheng kaya fanglabasu aroiba mikuptadi nungsi waithungnaba ngamkhiba nungsibagi masak amani. Urireina Birenbu kayagi matik nungsiba haibasisu hanba leitana ningjakhiba awa-meisa langkhiba khangba yaba cheina cheitheng kaya khangjakhiba Urireigi matouna utli. Minamba yaodana chelliba Urireigi nungsi ichel taru-taruba safu kanba ichelni. Adumakpu achamba thamoina hektamak youba ngamloidaba awangba thakki katthokpana leiteng oiraba Madhabigi thamoida chelliba nungsibanadi Urireigi nungsibadagi thak wangba phidamningai oiba helli.

2. Dr. Kamalgi 'Madhabi' upanyas ( novel ) da romanticism gi masak :

Nungsi-nungongi kallaba ichelda warigi paring oina chenthariba Dr. Kamalgi ' Madhabi ' tasengnamak romanticismna uchan oiduna semba upanyas ( novel ) amani. Apam-nungsida ngaojaba, nungsibagi ihulda akoibada amadi anakpada leiriba mahousa lairembigi khutsem ching-pat turel,leihao leiren, Kanchigi khunggang-khullak,uchek-waya,heipal-leipal, ahingba amasung hingdaba potlam pumnamak nungsibaga naknarubada nungsibagi machuna sangkhibagum yekliba khuttha ' Madhabi' novelda mayek sengna uba fangli. Ahanba unakhiba mikuptagi thamoida faokhiba nungsiba amakpa yaodana chenthakhiba ichelgum Madhabigi thamoida Dhirenbu nungsibagi ichel saphu kanna chenkhi. Matam kuina  lainingbi oina punsi lellaklaba matungda khanghoudana Dhirenbu chingkhongda lei pareng lenglingeida thengnakhiba mikupta Dhirenna Madhabibu masak khangdaduna lamlanbi amagi nungaitaba saktamdu nungsiraba kana kainakhibagino hanglaklabada Madhabina mitlu pirang ira hou thamoi kaina khangkhiba romanticismgi yak laoba matang amani. Nungsibabu katthokpagi machuna sangjinduna punsi chuppa lai ningduna miyamgi mateng pangduna lenkhiba Madhabigi firep romanticismgi awangba fidamni. Urireina Birenbu nungsibasu tatna-thanaba ngamdana yekna tingkhang marakta awa-meisa marakta waba yaba waraba matungda nungsibagi ihul hanba leitana khanglakpa romanticismgi kham thengba ihulni.Poloida nungsi waithungnakhiba Urirei Birengi nungsiba ne-na takhi nungsibagi asengba masak mayek sengna uba fangkhi. Asumna Dr. Kamalgi novel ' Madhabi' da romanticismgi awangba gun amadi taru-taruba masak mayek sengna utli.         

3. 'Madhabi ' novelda  matamdugi khunaigi chatna lonchatki masak  kaya yamna mami tabage haibadu samlapna neinaba :

Dr. Kamlanagi ' Madhabi ' novelda matamdugi khunaigi chatnariba lonchat thokliba thoudoksinggi mami yamna chaona tai. Matamdugi Manipuri khunaida achou-macha anem-awang khaiba , akanbana asonbabu tuhatpiba , kallak-yengthiba masagi oijaba thibada atoppabu tuhat-yeihatpa asinachingba kacheiraosak neinaduna yekli. Meitei khunaigi chatnabi laining lichatka mari leinaba thouramsing cheirao ching kaba , lei pareng semba , inkhatlakpi leisabisingbu mabung-moupwa oibasingna ngak senduna ching kaba pubibagi chatnabi, leisa-pakhangsingna nungsi-nungon faonafam, apam-nungsi fongdokpham ,sakka-sakka unapham cheirao ching kaphamda  oinabasu novel  asida utli. Madhabi amadi Dhirengi nungsiba mana manil naidana thamoida tumin khangjaba matmdugi khunaigi thaksi-khasibu luna kina chtchaba inkhatlakpa nuja-pakhanggi matousu yekli. Urirei amadi Birengi nungsibana khurou-lang, yekna-tingkhng kayagi cheithengnasu matamdugi khunaigi kallak mihounaba, angambana tusonbabu namhatpa chatnabisu novel asida chaona mami tari. Madhabina Heibok chingda lai ningduna leiraga  mifatta huranbasingna  lambi chatpa mioisingdagi pot-chei munbiba, fubiba ,kihan-khanghanba tourakpa matamda awaba tarabasing kanbibagi thoudoksingna utliba asi novel asida matamdugi huran-chinthi,mifattasinggi cheitheng,aki-tujung kaya tounei haibamasu mayek sengna utli. Samna hairabada matamdugi Manipuri khunaida leiramba lonchat , saklon kayagi mami   'Madhabi' novelda mapung marei fana yekli ,khunaigi sakyeng mingselgum novel asina lepli haiba yai.

4. 'Madhabi' novelda yekliba Madhabigi character neinaba :

Manipuri literaturegi pukkeida ahanba upanyas ( novel ) oina lumna lounariba Dr.Kamalgi 'Madhabi' novel asida warigi thawai oiriba Madhabi yamna matik magun leibi, ing-tappi, mong hadabi, akhang kanbi ,thouna leibi, ningkhibada hongdabi , katthokpana masin oikhrabi fidamnafam oirabi character oina saktam langhalnli. Madhabigi thamoida leiriba Dhirenbu nungsijabagi ihul thamoinungda madom yoktuna thambadagi eigi haiba wakhal thadoktuna taibangpan sin thungna yenthoklage,  masina asengba nungsibagi masak taklage ningduna mayum, nungsiraba imung-manung ,marup-mapija, keiroi-leikai thadoktuna Heibok Chingda lai ningduna Madhabigi punsi lenkhi. Mi oina poklaga ahaoba chaduna fajaba settuna nungaina hingbadi karisu kanade, mioiba khunaigi yaifa thouram pangthoktuna punsi katthokpana athoiba lichatni haiba Madhabina takkhi. Thouna leiba, wasak chetpa, hanba leitaba, katthokpagi wanglaba fidam louduna matu sonba upai leijadrabasingbu mateng pangbiduna nung-pan animakta singthaningai oiba saklon Madhabina utkhi. Mathot karakpagi apam nungsi, kallakpa mihouba , ake-amou, arang-arak, harao-nungaibagi punsirol pumnamak thadoktuna  leingang sangba fijol settuna lai ningbi amagi thoudang louduna thamoida leiramba misak amakhakki nungsibabu taibang pumba sin thungna yenthokkhiba Madhabi thoidokna awangba thakki katthokpagi mapao puriba nungsibagi paojel yelliba character amani.

5. Urireigi character 'Madhabi' novelda karamna yekpage neinaba :

Dr. Kamalgi novel ' Madhabi'da Urirei warigi yanglen saru oina nungsibagi fijolna kuptuna nungsi lainingda ngaorabi amagum semliba ningthijaraba character amani. Urireina Birenbu thamoi sengna nungsikhiba amadi senglaba thamoigi nungsibabu latchaduna punsigi kham thengna waraba mikup kayasu thouna fana mayok yaba ngambi nupija amagi saktamni. Urireibu pamjabana ngaoraba Bubhon Urireigi nungsibabu mei iknanabagidamak uchal chana semlakpa character asina Urireibu henna thoina magun hapkhi. Sanana mei ikla- iklaga langba henbagum Bubhongi kallak yengthiba fatta thousilna Urireigi thamoida leiriba BIrenbu nungsibagi magunsu henna- henna mayek larakkhi. Yeknabagi cheitheng miot-minei kaya khangduna Urireina asengba nungsibagi panthung aduta youjarabadi khanna laining parei chetna ngaijakhi.Tasengnamak Urirei akhang kanbi thouna leibi nungsibagidamak hanba leitana lanthengnakhibi singthaningai oibi nupija amagi senglaba characterni. Lu-tongna saba mioibagi apamba nungsibagi matouda Birenbu magita oina fangjarabadi khanduna thengkhang kayarakta awa meisa langba kiraktrabi amadi BIrenbu nungsibana ngaokhiduna wakhalgi mamida kokil koubi cheklana houja- houja khongladuna Birenmakkum khanduna cheklabu farage hotnakhiba amadi madugidamak pukhrida tasinduna awaba mayoknabada kiraktrabi nungsibagi senglaba pujarini Urirei. Awa-cheitheng kaya fangdunasu poloidadi nungsi makada waithungba fangjakhiba thamoigi apenba ne-na taba matou fangjakhiba nuja amagi saktamda Dr. Kamalna Urireibu yekli.

13 comments:

  1. very interesting and so useful in academic line

    ReplyDelete
  2. Really promoted our valuable literary wealth

    ReplyDelete
  3. Ym nungy paba warise ym nungcb fwwe enkhtlk eb khoida ymna nungyb wari amasu oihlle

    ReplyDelete
  4. Yam nungai warise pabada nungsiba phowi💚💚💓💓

    ReplyDelete
  5. Wari asi wa machngumbani paaba ym nungai adubu asengba noveldi padri paningdana book store da hnglurabaju ywrmdaba mtng oina thok e net taju pdf download yade khngba yaoradi amta takpiyuba

    ReplyDelete
    Replies
    1. Readers Book store Manipur University da fnggani.

      Delete
  6. Where can I get the English version translated by RK Birendra Singh?

    ReplyDelete
  7. yamma phajei magun wang na thang gat piram mey nung shibabu adubu matam shigee nung shi bade magun ywnadrey

    ReplyDelete
  8. Wari asi aduki matik nungai nungshibabu thak wang thang gatpirmme

    ReplyDelete
  9. Wari asi aduki matik nungai adu makna hwjik faoba mutpa naidana leiribasini

    ReplyDelete