Preserving and Promoting the "Treasure House" of Manipur in the digital world.

Hijam Guna Singhgi "LAMAN "

Hijam Guna Singhgi historical amasung romantic novel oina singthanariba "LAMAN " 

( Samlappa Masak amadi Wahang-Paokhum ) 

---- Nandeibam Pramoda 

          

" Laman" novelgi samlappa warigi masak :

Labanyachandrana ningthou oina pallingei matamda konung manakta leiba Haobam Leikaidagi famnaiba Selungbana magi mayumda fungganai oiduna leiba Chaoba kouba amabu mayang leibakta thadokkhinaba thourang toukhi. Mahakna Chaobagi nupi Tamubibu pambadagi minai Chaobabu yonthoknaba thourang toukhibani. Chaoba chatkhiba khangdanaba Tamubibu nupa taruk-taretna ahing yarektuna sanghankhi. Tamubigi mapana yokpirakpa Tomba kouba amana Selungbagi thourang adu khangladuna machem saklabi Tamubigi mafamda tamduna Tamubina nupa saduna chenthorakkhi. Tamubina maromdom maikei khangdana chenkhrabada moupwa saklaba Tombana machem Tamubibu tanarkkhi. Khul ama ani lanthoklaga ching lambida Tombana machem Tamubiga thengnakhi. Tamubina sak lottuna chingmi nupi amagi saklon louduna ' Pamheibi' mingthon louraga chinggi khul amada seidangduna leikhi. Pamheibigi macha nupa adubuna ' Pari' kouduna khulgi khullakpina nungsina luna-channa touduna leihankhi. Tombana machemgi khonggul linanaba chenthorakpada Tamubibu sangkhiba Selungbagi manai ama hatlamkhi. Tomba amadi Tamubi punna lonna chenkhre haiduna lamchat naidabagi mingthon piduna maral kaya sibikhi amadi Tombabu mi hatpagi cheirak pinabasu laothokkhi. Asigumba leibak pungjao thillaba Tamubi amadi Tombagi warida Tombana machem Tamubi mama-machabu chinggi khul amada lottuna thambiramlaga mayum maikei panglaklabasu Tombagi changfam leikhide. Mabai Chaobabu ngairaga magi amadi machemgi asengba achumba wari pumba lige khanduna Tombana khunggangda haithaduna lou-u singugi thabak touduna matam lenkhi. Adubu Modhuchandrana landarakpadagi chenba nanghoudraba Selungba keisum sangda leikhi , masidagi Tombana mabai Chaobagi mari makhong amta khangba ngamkhide. Chourajitna amuk Modhuchandrabu hattuna ningthou oikhrabada mi mayam ama Sugunuda loi thabada Tombasu yaokhi. Chahi kayagi matungda Tombana loi thabadagi thadoraklaba matungda mabai Chaobagi leptana lirakpada yamna wana mayang leibakta thengnakhi. Tombagi mafamdagi senglaba wari pumba taduna leiramba chingnaba pumba koklaba matungda Chaoba aroiba yahip tankhi.
Tamubigi machanupa Pari pakhang farakladuna khullakpigi machanupi Changningkhombiga achetpa nungsibagi mari thamnarakkhi. Phurup tinnadaba oibagi mathakta Kabui marakta Meitei leiba yade haiba matamdugi fibam amadi Changningkhombidi hannana Luplakpagi machanupa Luthouda thajakhraba oibana Pari amadi Changningkhombi anigi nungsi mari wathok oirakpagi mami lakkhi.Pari mama machana khul thadoktuna mapagi khongul lirunaba phirep louraklabada Changningkhombi mathanta sijanaba pukhri amada lupkhi adubu Parina chongthaduna kallamkhi. Mayang leibakta mapagi lambi thirakpada mama Pamheibisu punsi lomkhi amadi mamana takpirambagi matung inna Parina yokpirakpa khullakpa-khullakpigi laman singnaba amadi mama leibakpu kannabagidamak chinggi khulda Pari amuk hallakkhi. poloida fattaba kallak chaoba lujadaba lichat pumba maithiduna  Parigi khutta Changningkhombibu sinnaduna pakhang-leisa ani nungsi waithungnajakhi.

" LAMAN" novelda neinaba yaba wahang-paokhum khara :

1. Hijam Gunagi " Laman" upanyasta utningliba ' Laman'asi karamba makhalgi lamanno haibadu neinou.

Paokhum-  Hijam Gunagi upanyas "Laman"da utningliba laman asi yamkhre adubu mi oina poklaga toufam thokpa kanfadraba isagi ithoudang pangthokfam thokpagi tolliba laman makhal aduni. Wari paringgi  matung inna mi amakhakki mafamda tolhougadaba lamandi natte aduga kallak mihou chaobagi amana amagi mafamda khumnagadaba laman makhal adusu ntte. Upanyas asida Selungbagi sarou langda Tamubibu fajinduna thamlaga Chaobabu mayang leibakta minai naithang oina thadoknaba hotnarakpada Chaobana nupa thokna magi nupi Tamubibu kannanaba yeknabaga mayoknafam thokpadu mayoknaba ngamdana adumak ningamdana chatkhiba asina Chaobagi mafamda magi nupibu kanbiramdabagi punsi chuppa tonduna leihouraba laman amani haibadu utli. Aronba lichat amagi mingthonda Tombana machem Tamubiga lonna chenkhibagi amadi machembu kannaba hotnabada mi hatkhiba adugi fajadaba thoudok adugi achumba asengba wari liduna mabai chaobagi mafamda sengdoktuna machem amagi mafamda moupwa amana singgadaba laman adugidamak Tombana chahi kumja kaya awaba khangduna mabai Chaobaga unanaba hotnakhiba amadi maral pumba sengdoktuna machegi laman singkhiba asisu upanyas asida utliba laman makhal amani. Mama machabu changjafam piduna yokpirakkhiba khullakpa-khullakpi anigi mafamda utfam thokpa toubimal utnanaba hotnabada Parina nungsijariba Changningkhombi thadokpa tarakkhi amadi macha ama oina apokpa mapagi khonggul lirunaba hotnarakpa amadi apokpi mamagi yathang ngakkhiba Pari tasengna macha ama oina mama-mapagi mafamda singfam thokpa laman adu singbagi ningthiraba matouni. Amuksu khullakpa-khullakpi anina machanupi Changningkhombibu fttraba Luthougi makhuttagi kanduna toubimal khangba amadi machanupigi thawai kanbibagi laman singba oina Parida sinnakhiba asengba laman utpani. Asumna "Laman" upanyasta mioibagi utfam thokpa laman kayagi saklon mayek lana utli.

2. "Laman" upanyasta yekliba Tamubigi lamchatki maramda kari khangbage ? "Meitei Ima"gi maramchat chenbi nupi amani haina Tamubibu louba yabra ?

Paokhum -  "Laman" upanyasta aeebana Tamubibu yamna cheksinna fidamningai oirabi nupi amagi saklonda mayek sekna yekli. Wari paring matung inna Tamubigi lamchat thoidokna thak wangba lamchatni. Maringjel leibi, thouna fabi, akhang kanbi , minungsi leibi,ing-tappi,lamchat-sajatta changkhonbi taru-tarubi nupija amani Tamubi. Kallakpa mihoubagi sarouda Selungbana manai-masal ngaktuna Tamubibu sennahallaga mapuroiba Chaobabu mayang leibakta minai naithang oina thadokkhibada Tamubina thouna fana chenthorakkhiba nupi oibigi ikai khumnaba ngakkhiba amadi mapuroiba ningbagi wanglaba fidam adu utkhi.Chinggi khul amada changjafam louduna macha Pariga loinana punsi lellakpa matamda changjafam pibikhiba khullakpa-khullakpi anigi mafamda toubimal utnanaba macha Parida takpi tambikhiba tasengnamak Tamubi toubimal khangbi, machabu mioibagi chatfam thokpa lichatki gunna yomduna naoyok naokonbi singthaningngai oibi mama amasuni.
Tamubina chahi kaya mapuroibaga  amuktang unarabadi khanna ngaijarakpa amadi mayang leibakta macha Pariga loinana khonggul liba chatkhiba loinana punsigi aroiba yahipsu tankhiba "Meitei Ima" amagi mapuroiba ningba amadi thouna fabagi gun adu Tamubidasu chelli haiba utli. Macha Parigi mafamda apokpa mapagi khonggul liduna macha ama oibagi mafamda tonduna leiragadaba laman adu singlamnaba thouinsin pibiba asengba mama amagi lichatni. Punsigi aroiba yahip tallamdaida macha Parigi mafamda Khullakpa-Khullakpigi laman singnaba amadi matamdugi minai yotling thangbagi leiriba chatnabi thadattuna Meitrabakkidamak mathawai faoba katthoknaba sinnarammi. Asumna Tamubi "Meitei Ima"gi maramchat chenbi nupi amani haibada matik chap chai.

3. "Minai Fungga" lingba haibasi karino ? Chatna pathap asina Tamubigi maraibak oikhi haina louba yabra neinou.

Paokhum-  "Minai Fungga" lingba haibasi matam amada Manipurda ningthou pallingei matamda chatnaramba imung hupna minai oibagi leiramba chatna pathap amani. Chatnabi asigi matung inna minai oikhrabasingna minaigi mafamdagi kokchaba nattraga kanagumba amana kokpibasu yaramde. Mapu oibasingna minai oiribasingbu thadokpirabasu minaidi adumak minai oina atoppa amada amuk leirugani. Leiruba mafamda mayum lingduna macha masu poktuna pallugadabani. Makhoigi macha masusingsu minai oina adumak leigani. Kanagumba minai oibasingna makhoigi maming mutkhinaba macha-dhara leitanaba mayum- makei pannadabasu yaokhi.
"Minai Fungga" lingbagi chatna pathap asina Tamubigi punsigi maraibak oikhi haina louba yai. Tamubi amasung mapuroiba Chaoba fungganai ( minai ) oina ningthougi achanba angamba Selungbagi manakta mayum lingduna Selungbagi yathang induna leirammi. Selungbagi yathang hiktokpa makhoigi matik oiramde, Selungbagi mityeng makhada yam tonna miot- minei kaya khangduna leirammi. Selungbana Tamubibu mitaduna magi oige khanduna sarou lang thaknaba hotnarakpada Chaobabu mayang leibakta minai naithangna oina thadokkhiba adudagi Tamubina moupwa nupa Tombagi matengdagi Selungbagi makhuttagi nanthoktuna chenkhi. Masidagi Tamubi mapuroiba Chaobaga kainakhi amadi macha Pari chaoba ngaina Kabui khullakta saidangduna sak lottuna Pamheibigi saktam langduna Punsi lenkhi. Mameida mapuroibagi khonggul liduna mayang leibak tanna chatpada mapuroibana punsi lomkhiba mafam adumaktada Tamubisu punsi lomkhi. Asumna ningtamna hingjaba isagi punsibu mamai chumba ngamjadana "minai funnga"haiba chatnabi asigi cheithengda Tamubigi punsigi laibak oikhi.

4. " Inak khunba nupa asibu laman khumningbagi meiri ama tattana faori "     Inak khunba nupa asi kanano, laman khumningliba asina kanano amadi kari maramgidamak laman khumningbagi meiri faoribano ,kadaifaoba laman khumningbagi apamba adu pangthokpa ngamkhibage haibadu samlapna fongdoku.

Paokhum-  Piramliba wahei khara asi Hijam Gunogi upanyas "Laman"gi saruk amani. Matang asida palliba inak khunba nupa hairibasi upanyaski wari paring matunginna ningthougi achanba Selungba aduni. Laman khumningliba asina Selungbagi manai oiba Tomba kouba amani. Tomba asi Selungbagida minai fungga naiduna leiba Chaoba kouba minai amagi masennupani aduga Chaobagi nupi Tamubigi moupwanupani.
Selungbagi manakta minai fungga oina hingjariba Chaoba amadi Tamubi yamna tonna Selungbagi mityeng makhada maning tamba fangdana punsi lellammi. Selungbana Tamubibu mitaduna magi oina lonna thamninglammi. Madugidamak fatta sarou sinduna Chaobabu mayang leibakta minai naithang oina yonthokkhi aduga Tamubibu manai masal mayamna ngak senduna mapuroiba Chaobabu mayang leibakta naithang oina thadokkhre haiba faoba khanghandana thamlammi. Tombana Selungbagi thourang pumba khangladuna machem Tamubida wari pumba khanghanduna Selungbagi sarou langdagi nanthoknaba hotnabikhi. Mioibagi lichatki wangmada Selungbana mibu ot-neiba ,nupi kaya londuna nupibu usit thaoidaba mityeng yenglakpada Tamubisu yaosallakpa kaya asidagi Tombana Selungbagi mathakta pendaba kaya leirakkhi. Machem Tamubina Selungbagi makhuttagi nanthoktuna chenkhrabasu chinggi arappa kabui khul amada sak lottuna macha apikpa chaoba ngaiduna mapuroibaga setna khainaduna yamna wana punsi lenkhiba amadi machega lonna chenkhre haiduna fattaba maral sandokpaiba kaya asi khalluraga Tombana Selungbagi mathakta laman khumningbagi meiri tattana faoribani.
Modhuchandrana landarakpada chenba nanghoudabadgi Selungba keisum sangda leikhi. Aduga Chourajitki mateng panglubagidamak ngabong khaoda namduna Marjitna Selungbabu hatkhi. Masimakna Tombana Selungbagi mathakta khumningliba laman adudi makhut penna khumba fangkhidre adubu mifatta oibagi hounasani khanduna misi chada sikhiba aduda Tombagi thamoida apenba amadi pokfam oi haiba yai.

5. "Laman" upanyaski wari paring asi fungga wari manba maong amadagi sagatlabasu upanyas ibana kari upaina upanyas asigi maruoiba top toppa masak ama utpa ngambage ?

Paokhum-  Ningthou pallingei minai fungga naibagi chatna pathapna minai oina hingliba mioisingbu mapu sabasingna ot-neibiba, punsigi ningtamba mahao fanghandana masagi punsigi laibak minaigi mapuna leppibagi thouongdagi houraga hingnabagidamak lanchennaduna athappa chinggi khul amada sak lottuna punsi lenba amadi minai oina poktuna lanchennariba pakhang amaga changjafam piriba chingmi imunggi macha leisabiga nungsinaraktuna louna-leinakhibagi pak chaoraba wari paring amana "Laman" upanyaski mapung oiba masak oiraki. Maram asina chaorakpa mityengda "Laman" upanyas asi fungga warigumna urabasu fungga warimakti natte haiba yai.
Leibak ningthougi thouram thouda, keiroi-leikaigi thoudok, imung-manunggi amadi khunnaigi afa-fatta neinabana "Laman" upanyaski ichel oihanduna khunnaigi masak utpa upanyas ama oiri. Ningthou pallingei matamda leiramba  anem- awang khaiba chatnabi, angambana tusonbabu otpi neibiba, minai fungga naibagi chatna pathapna minaigi punsida hingliba mioisingbu ningtamba manghanduna lallonpotkum leiba-yonba faoba tounabi machat, ningthou machasinggi marakta amana amabu kallak mihounaduna fam munnaba hotnarakpada amana amagi mathakta lan tasinduna michang khomnaba kaya asina leibak miyambu mikha polhanba amadi leibak ningba athouba kayagi thouna lingjel, hei-singba, katthokpa kayagi thousildagi leibak kanba ngammi haina utpa warigi tangkak kayana "Laman" upanyaski warigi machal oiri.Kanba-thouba, nungsi-nungon, katthokpa amadi toubimal khangbagi lichatna leiteng oiraba character kayana yanglen saru oina puriba wari khuttha asina "Laman" top-toppa masak puba upanyas ama oihalli.

6. "Laman" upanyasta yekliba Parigi lamchatki  maramda neinou.

Paokhum- "Laman" upanyasta Pari minai oina amadi michel oina punsi lellibi Tamubi amadi mayang leibakta naitahang oina yonthokpiraba Chaoba anigi machanupani. Minaigi imung amada poklubana angam-athougi miot-mineida pikna awa meisa langlaklaba maraibak thiraba nupa macha amani. Pari asi angang oiringeidagi pukchel yamna chamlakpa, lamchat-sajat fajaba, houna lonchat khangba amadi apokpi mamabu yamna nungsina luna ningjaba misak amani.Ningthiraba Parigi maong-matouna mipum khuding maru oina Khullakpa amadi lakpina Paribu yamna nungsikhi. Masigi mathakta mathouna faba, masa faba, lousing leiba naha oibana kanagumbana singnarkpa matamda Parina keidounungda mai leiduna chenkhide. Apokpi mamagi yathang ngaktuna Khullakpa amadi lakpigi mafamda toubimal utpa oina thamoi sengna nungsinajariba Changningkhombibu thadoktuna Parina katthokpagi wanglaba fidam utkhi. Mayang leibakta yonthokpikhraba apokpa mapagi khonggul liduna macha amgi mafamda tonduna leiragadaba laman Parina singnaba hotnakhi. Mareibak ningbagi wakhallonda Parina Khoupum khulda amuk handuna chingmi-tammigi apunba panggal sagattuna Awabu maithiba piduna Meitrabak kannaba hotnabada Parina thouna fana thoudang yakhi . Tasengna Pari singthaningai oiba lamchat amani.

7.  " Adudi angang pokhatlo // Yum asida nama nacha leiba yadre // Ibai laklaroi kuithaba yaba matam nattre "

Kanana kanada kari maramgi haikhibano ?  Samlapna paodamu.
Paokhum- Hijam  Guno Singhana iba "Laman" haiba upanyasta warigi ichel matung inna Tomba kouba nupa amana macha apikpa chellibi minai oina angamba Selungbagi mityeng makhada tonjana hinglibi machem saklabi Tamubida haikhiba waheini piramliba wahei khara asi. Ningthougi achanba Selungbana haina humna mating tamna pallakpada magi minai fugga oina lingduna Tamubi mapuroiba Chaobaga loinana leijabani. Selungbana Tamubibu mihouba mityeng yengduna magi oige khanduna mapuroiba Chaobabu mayang leibakta minai naithang oina yonthoktuna thakhraga Tamubibu manai masal mayamna sanghanduna thamkhibani. Asigumba aronba fattraba Selungbagi thousil asi Tamubigi moupwa Tombana khangduna mabai Chaoba hek chatkhibaga khonglei thuna athengba ahingda machemgi punsi amadi nupigi ikai khumnaba kanjanabagidamak piramliba wafam asi haikhibani. Masagi punsi amadi mapuroibagi mingchat kanningba , nupi ama oibigi fidam ngakna chatchaba pambi amadi nupibu hanthana yengliba lamchat ludaba Selungbagi makhutta tagadabagi saruk sikhibana henna fei khanjabi Tamubina moupwa Tombagi matengdagi athengba ahinggi matamda lonna akiba leitana chenthorakkhibani. Upanyas asigi maru oiba tangkak amadi makha tarakpa warigi  mapung oiba ichelgi ihoufam oiba saruk amani.

8. Hijam Gunogi upanyas " Laman " haibasida piriba mingthol asi kadai faoba chanei haibadu sandokna neinou.

Paokhum-  Hijam Gunogi " Laman " upanyasta sagatliba warigi paring amadi utliba charactersinggi mapung oiba masak asi mioi pokta pokpagi amana amagi mafamda pangthokfam thoklaba thoudangsing pangthoklamdrabadi punsigi oina tonduna leiragadaba 'laman' haiba asigidamak neinaduna mayek sengna utli. Mama mapa oibasingna machagidamak yaifanaba katthoktuna awaba kaya mayoknaba, punsigi lanfam kaya thouna fana lanthengnaba haibasi thoufam thokpana nattrabadi machagidamak laman tonduna leihouragani haibasu upanyas asida utli. Amuksu macha oibasingna apokpa mapa mamagi khudung induna thoudang pangthokpa, tanjana fibamna lapna leinakhraba kainakhraba mapa mapugi khonggul liduna macha eikhoi leiri haiduna manakta lepluba haibasisu thoufam thokpa thoudangni amadi thoudang asi pangthoktrabadi kokpa ngamlaroidaba laman tonduna leihougani khanjaba matousu wari asida mayek sengna utli. Changjafam piduna yokpirakkhiba Kabui khul amagi Khullakpa amadi Lakpi anigi mafamda Tamubi amasung Parina singfam thokpa laman singnabagidamak Parigi thawai oijariba Changningkhombi thadoklamkhi. Masimak mioiba amagi utfam thokpa toubimalni. Amaromda Tombana  Tamubigi mama-mapana macha sakna yokpirakpa adugi laman amadi machemmakkum nungsijariba Tamubina mifatta Selungbagi makhuttagi mathawai hingnabagidamak chenkhiba adu Tombaga lonna lamchat naidaba maongda chenkhiba tahanduna paothokpikhiba adu machem saklabi Tamubigi michel oiraba punsibu ngak-senbiba loinana mayang leibakta leikhraba mabai Chaobaga amuktang unaduna asengba thoudok pumba khanghanduna sengdoklaga mache amadi mabaigi mafamda punsigi tonduna leihouragadaba laman singnaba hotnakhiba pumnamak upanyaski warigi maruoiba uchalni. Pumnamak asi yengluraga mioiba amana mioiba amagi mafamda utfam thoklaba toubimal amadi singfam thoklaba laman singnaba hotnabagi akanba ichelna humduna houbadagi loiba faoba chelliba " Laman " upanyaski mingthol asi matik chap chai

3 comments:

  1. Valuable works so fruitful to young learners

    ReplyDelete
  2. "Imphal amasung maagi ising nungshit ki phibam" dusu upload twbirk ladi yaam nungaijani

    ReplyDelete
  3. Ym nungyjei asumna happirkpase

    ReplyDelete