Dr. Lamabam Kamal gi Seireng 'NIRJJANATA'

 Dr. Lamabam  Kamal gi Seireng    'NIRJJANATA'    Neinaba

                                        

                                                   -----  Nandeibam   Pramoda 

   

               Numidangwairam  Youraktuna

               Sana Ahingba Masekna ,

               Utol Watol Leitengduna ,

               Potharakle Anganba Nongchupta

               Pombi Chekla Ayamba ,

               Pairakle Mahum Tanna ;

               Yumsa , San Sagonnachingba ,

               Mamai Leinakhre Khullak Tamna .

               Brahmachari Amasu Kanagumba ,

              Thadoktuna Taibang Migi Apamba ,

              Pukning Tapna Lainingge ' Haina ,

              Changkhre Achikpa Lamdam Tamna .

              Ukhong Amada Famduna ,

              Yenglakle Mit Kuptana ,

              Achikpa Lamdamgi Fajaba ;

              Khallakle Pukningda Maol Maol.

              Heinam Leinamna Churaba,

              Malaya Nungsitna Inglaba,

              Sitlakle Tapna Tapna,

              Yachangbagi  Amamba Marakta.

              Una-wana Lei-su Khibik,

              Haihumlakle Tapna Tapna,

              Nungsiba Khonjel Amakhak,

              Poklakle Umang'duda.

              Khonjenduna Tinnaduna,

              Miraba Khonjel Ama,

              Tarakle Sengfattana,

              Brahmacharigi Nakongda

             "Tao Brahmachari Ngasidi,

              Fongdoklage Wa Pukninggi,

              Achikpa' Kou-ee Imingdi,

              Mabemmani Lamdamsigi.

              Eidi Sahar Achou Achouba,

              Leirak Khullak Mi Taba,

              Lamdam Miyam Tinba,

              Hanna Yengde Thapna Chenthok-ee.

              Itihas Ningthourel Khudinggi,

              Wari Akan Athousinggi,

              Thabal Chongbi Sabi Sanousinggi,

              Tajaningde Tajaningde.

              Inglaba Umang Mayaida,

              Chiklaba Chingya-Tamyada,

              Songlaba Narak Singlakta,

              Leifamni Laibak Thibigi.

              Hei-ra Houba Leikonda,

              Leisuna Leitengba Leikonda,

              Achouba Chinggi Chingdonda,

              Sannafamni Pangal Sonbigi."

              "Mathannata Houraklaga,

              Kangjakhiba Mathannata,

              Uri-wari ---Lei-sugi Punsina,

              Punsi Lei-Parengni Eihakki.

              Samajgi Itihas,

              Mapung Fade Mapung Fade.

              Khullakta Sanaba Wari,

              Marik Chumde Marik Chumde.

              Tengthaduna Kappatana

              Thamoi Sokte Thamoi Sokte.

              Tuminna Leibatana,

              Wadaba Natte Wadaba Natte.

              Mioibagi Laibak Thibana,

              Fongdoktaba Awaba Khangbide Kanana.

              Marol Thoktaba Kanagumbabu,

              'Ukangni' Khalli Mioibana.

              Khajiktang Sokpada Tingkhangna

              Kaplibi Tengtha Naoiduna,

              Nupisigi Wakhong Waridi,

              Sakna Sonnakhre Mi Khudingna.

              Nouna Mapuroiba Khainarabi,

              Ikaithibana Kapkhidrabi,

              Lakanungdadi  Wamei  Chaklibi,

              Sakna  Sonnabage Kanana ?

               Masak  Thirabi  Lairabi,

               Marol   Thoktrabi  Lousing  Thellabi ,

               Mathwai  Thakhrabi  Ningba  Thungdana ,

               Sakna-sonnabagene  Kanana ? "

               "Tirthasnan  Touriba  Chahi  Khudinggi ,

               Punyagi  Waridi  Nupa'sigi ,

               Ninnakhre  Leirak  Khullakta ,

               Sakna  Sonnakhre  Machi  Machida .

               Aduga  Mapi  Tarang  Tarang  Chenduna ,

               'Tirtha  Darsan  Fangdre ' Haina

                Famungda  Longna  Hiptuna

                Kapliba  Nupasigi  Waridi , ____

                Mipumtingna  Hangludunasu

                'Khangi '   Hairamde  Kananasu ,

                 Chena  Khuding   Haidoktunasu

                 Yaoramde   Itihasta.

                 Mikup  Pungja  Khudinggi

                 Pak-Chaoraba  Taibangsida

                 Awa-Ana  Kaya  Asum  Touna

                 Mangkhrabano   Khanghoudana !

                 Kabya  Kayada  Inariba

                 Punsidudagi  Henna  Waba ,

                 Heidokkhrene  Punsi  Kaya

                 Mi Udaba  Lamhangda !

                 Itihasta  Singthanariba 

                 Akal   Athousingdudagi

                 Thoina   Henna  Kanthouraba ,

                 Kemkhre  Khanghou  Uhoudana !

                 Jatigi  Itihas  Haibase

                 Mitna  Uhouba, Nakongna  Tahouba

                 Marik  Chumna  Ibatani  Wari  Khara .

                 Fongdoktaba  Pukninggi  Wadi

                 Karamna  Khanggani  Mahakna ?

                 Kabya  Hainariba  Asisu

                 Uhouba , Tahouba , Kalpanana  Fangba

                 Hiram Kharadang  Leiteng  Haptuna

                 Ijabatani  Pukning  Huna . "

                 "Bigyanna  Mamit  Tanglaba

                 Itihasna  Mana  Panglaba

                 Hiramsing  Adugumba

                 Tadaba  Udaba  Leite  Eihakna .

                 He  Brahmachari  Nouna  Lakiba !

                 Potki  Mamalbu  Achumba ,

                 Khanghouba , Uhouba , Tahoubatana

                 Lepnabarane   Changtamnaduna ?

                 Adumna  Chatnarabadi  Samajda ,

                 Fare --- Chekki  Siri  Mathakta

                 Gamla  Mathakta  Leitenglibi ,

                 Leirangse  Varbbina  Koubi ,

                 Mathantani  Sak  Fajabada ,

                 Mathantani  Manam  Nungsibada ;

                 Achikpada  Satpi  Ketukisi

                 Arembani   Magi  Punsi ! "

                 "Ithakta  Atyagi  Makoida

                 Nongthang  Kaya  Kupkhraba !

                 Nongmei  Singjang  Kaya  Takhraba !

                 Nongsa  Kei  Kayana  Koikhraba !

                 Eigi  Chiklaba  Tampakta Kunduna ,

                 Lainingba  Sadhu  Kayana ,

                 Iswarbu  Upasana  Toujaduna ,

                 Siddi  Fangkhrabada  Ningba  Thungna !

                 Nungsiheitraba  Mihatpa  Kayana ,

                 Migi  Makok  Pusillaktuna ,

                 Lotlari  Eigi  Irumda !

                 Tujungidako  Khallubada ! "

                 "Ichik-hullaklaba  Ahingda

                 Mina Tumnahipnakhrabada

                 Inglaba Thabalgi  Angouba  Fijangna

                 Kaya  Kupkhraba  Eigi  Ithakta !

                 Eina  Wari   Amattasu  Lithokte .

                 Kanadasu  Pukning  Fongdokte .

                 Mi  Khanghandana  Marumda  Leptuna

                 Hiram  Pumnamakta   Yengi  Munna  Munna .

                 Eibu  Sembirambada   Bidhatana ,

                 Piramdraboi  Kaoduna ,

                 Pambeidi  Pukning  Fongdoknaba.

                 Pukning   Pibirami  Khannanaba .

                 Mina  Eibu  Hek  Yengbada ,

                 Ningnei  Shanti  Lairembini .

                 Aduga  Kanagumba  Amanasu

                 Khannei   Awaba   Lairembini ."

                 Brahmacharina   Hairaki , -----

                 "Mina  Santi  Lairembi  Kousanu

                 Awaba  Lairembisu  Haisanu

                 Eigidi  Ima  Sakpi  Lairembini .

                 Imagi  Tampakta  Tumbagum

                 Tumjage  Naggi  Tampakta .

                 Santigi  Masak  Oiba  Amrita

                 Chupchaduna  Hingjage  Yaibi  Thawai .

                 Liklagumna   Thamnathakta  Pakpa

                 Punsisi  Tayang-Tasoiba

                 Thamna  Khenjongna  Ngamthaba  Matamda

                 Tinjage  Nanggi  Pukning   Pukhrida .

                 Samajgi   Marakta  Leibasu

                 Langtaknaraki  Pukning  Yamna

                 Paininglaki  Isa  Panduna ,

                 Tengthaninglaki  Lol  Thoktuna .

                                                          

                 Houkhiba   Sarukta  Ipunsigi

                 Parure   Itihas  Samajgi

                 Lemhouba  Punsigi  Saruksi

                 Pajage  Nanggi  Itihas ."
\

   SEIRENG   NEINABA

             1.  ' NIRJANATA'   Seirenggi   Wa- Machang :

Numidangwairam youraktuna  numitna nongchupta  potharaklabada  sana ahingba machuna utol- watol leitengduna pombi chekla ayamba mahum tanna painarakle. Yumsa san sagolnachingba khullak tamna mamai leinarakle. Matam asida taibanggi apamba kallakpa mihouba pumba thadoktuna Brahmachari amana pukning tapna lai ningge haiduna achikpa lamdam tamna changkhi.  Achikpa lamdam adubu koina yenglakpada ningthiraba lei-su kayagi saktam, heinam-leinamna churaba nungsitna liri-liri humbagi nungsiraba khonjel tabada Brahmacharigi pukningda maol-maol khallakle. Tanja aduda miraba khonjel ama sengfattana tarakkhi. Maahousa koubi lairembigi ningthijarab khutsem kayagi tungnafam oiribi ' Achikpa' koubi mahakna taibang mioibagi mafamda pendaba ningamdaba leiba kaya paodamlakkhi.  'Achikpa' koubi mahakna achou-achouba sahar, leirak-khullak, miyam tinba mafamdagi lapna chenthoki. Ningthourel kayagi itihaski kal-thouraba wari, sabi-sanousinggi wari mahakna taningde. Hei-ra houba, lei-su satpa leikol, awangba chingdonna mahakki leifamni. Mioibagi taibangpan asida fongdoktaba awaba kananasu khangbide, khajiktang wabada tengtha naoina kaplibi kanagumbi nupija amagi waridi mi khudingna sakna sonnei haiduna 'Achikpa' koubi mahakna pendaba fongdokli. Khangbidaba fajaba , khangbidaba akan-athou kayagi wari arembada mangkhi adubu taibang kanasu udraba athengba ahingda 'Achikpa' koubi mahakna koina muna yenglakpada pumnamak uri tari . Adubu fongdoknaba londi leite haiduna ningamdaba fongdokli. Brahmachari  aduna thamoi sengna haijakhi madudi imagi tampakta tumbagum tumjage 'Achikpa' koubi mahakki matampakta , liklagumna thamnathakta pakpa punsi tinjage mahakki pukning pukhrida amadi punsigi lemhouba saruk asi mahousa lairembigi masak oiraba 'Achikpa' koubi mahakki punsi itihas paduna lenjage haina mioibana poloida mahousa lairembigi matampakta tinkhibagi matou adu fongdokli.

2.  ' Nirjanata'  seirenggi nunggi oiba wakhallon (  Central   Idea ) :

Dr. Lamabam Kamalna magi seireng ' Nirjanata'  haibasida  taibang mioibagi mapung

fadaba ,nung-pal tuna uba ngamdaba, mapalthonggi fajaba, akan-athou,wari-singbul kaya aduta unaba, singthanaba aduga manung-manungda leiriba matik-magun,saktam-saklon kaya ama khangbidana mangkhiba kaya asibu ningsinglubada nungnangba pendaba thamoi khuttum sujabagi matou adu utli. Adubu mioibagi mitna usinba ngamdraba, nakongna tasilludraba, singthanabidraba wari kaya, thoudok kaya 'Mahousa' koubi lairembi imanadi pumnamak ui, tai , khangi. Mioibagi singthanafam warinafam oiriba akan-athou, nungsi-nungon , keiroi-leikai , leirak-kullakki warisu mahousa lairembigi matampakta thokpa ngaktani ubinaba khangbinaba leitraba thoudok kayasu mahousa lairembi imagi matampakta thokpa ngaktani. Pumnamak oidunasu kanasu udraba kanasu samnadraba ' Achikpa ' koubi mahaknadi mahousa lairembigi matambakta thokliba thoudok- wathok pumba uri-tari neinari amukka henna khngbidraba ubidrabasinggi maramgidamak nungnangba faori. Achikpagi marumda kanasu uraroi tararoi khanduna tamthiba lichat kaya amasu mioibana chatthanari. Mapanthongda afaba saraga kanasu udaba mafamdana hingcha yaitambagi lichat chatpa kayasu ' Achikpa ' koubi manadi loinamak uri. Senglaba thamoi, katthokpagi matou, mathouna fabagi lichat, ningba thungdabagi awaba kaya amasu ' Achikpa ' mahaknadi uri, khangi, tari. Asumna seireng asida mioibagi thokliba nung-pangi oiba lichat, thoudok amadi masak kaya mayek sengna neinari.

3. SEIRENGGI  AKHANNABA  PARENG KHARA  NEINABA  :

                     

(i).          "Eidi Sahar Achou Achouba,

               Leirak Khullak Mi Taba,

               Lamdam Miyam Tinba,

               Hanna Yengde Thapna Chenthoki. "

--- Seireng  matek  asida Seirengbana  mahousa koubi imagi ' Achikpa ' haiba matou  asigi maong  matou amadi pukninggi apamba adu neinari. ' Achikpa ' koubi mahakti kanasu leitaba kanasu udaba mafamda chikna leijabani. Mioibagi  chaokhatpa nungaibagi masakni lounariba achou achouba sahar mahousa lairembi imagi ' Achikpa ' koubi  mahakkidi yeknabani. Leirak khullak mi taba, miyam tinba lamdam ' Achikpa ' koubi mhakna naknaningde hanna yengningde lapna chenthoki. Mioibagi chaokhatpa nungaibagi masak oiraba khutsemgi potsakna yomlaba charangnaba amadi amaga amaga hidannaba pumnamaksing asi ' Achikpa ' koubi mahakna  yengningde hanggoijei. Pumnamaksing asi achikpagi yeknabani.                              

                             
 (ii).                 "Samajgi  Itihas,

                         Mapung  Fade  Mpung  Fade.

                         Khullakta  Sanaba Wari,

                         Marik  Chumde  Marik  Chumde. "

--- Seireng  matek asida Aeebana (poet)  taibang mioibagi marakta thokliba thoudok- wathok, ngangna-saknaribasing asigi maramda neinari. Mioibagi marakta sakna-sonnariba, singthanariba, warinariba pumnamak oidaba tousinnaba kayasu leiteng oina hapchinba, kaya amana kanthokpigraba khangbikhidraba kayani. Thokliba oiriba pumnamakpu amata chitthaba leitana mioibagi itihas oina isinba neinaba tounade. Masak thokpa thoudok, akan athou, masak naiba miosinggi punsi wari, angam-athou kayagi wara khara nattana pumnamakpu konsinba ngamdraba mioiba kgunnaigi itihasni. Maram aduna samajgi itihas mapung fade, khullakta sanaba wari marik chumde   haiduna seirengbana nungnangba fongdokli.

 (iii).              "Tengthaduna Kappatana

                       Thamoi  Sokte Thamoi Sokte.

                       Tuminna  Leibatana,

                       Wadaba  Natte  Wadaba  Natte.

---- Matang  asida Seirengbana taibang mioibagi utnariba matou machat amadi nung-pan anigi khetnaba masak adubu neinari. Taibangpal asida thokliba oiriba pumnamak mapanthonggi adukhakna loiba natte. Mapanthongda utliba pumnamak asengba achumba ngaksu natte. Kanagumba amana punsida awaba tarakpada tengtha naoiduna lao khongna kappa khaktana wabagi thamoi sokpa masak natte. Thamoida hakchinna waba faodrabasu meichak khangba malhanba tousinnaba kayasu yaori. Aduga amaromdana thamoida kham thengna waraba kanagumba amana mapanthongda utthoktaba tuminna leibasu yaodaba natte. Aduna tuminna leibatana wadaba natte chaktaba natte haina Seirengbana fongdokli. Mapanthongda uba masak aduna nung-gi asengba masak natte haiba utli.

                                        

                                  

 (iv).           " Liklagumna  Thamnathakta Pakpa

                     Punsisi Tayangtasoiba  

                     Thamna Khenjongna  Ngamthaba  Matamda

                     Tinjage  Nanggi  Pukning Pukhrida. "

----  Mahousa koubi imagi khutsemda ngaojaba kabi Dr. Lamabam Kamalna seireng matek asida taibang mioibagi tamba ngamdraba  ngasi kari thokkani hayeng kari oigani khngba ngamdaba punsi asina mahousa imagi tampakta poklaga amuk aroibada mahousa imagi tampakta tinjabani haiba mayek sengna seithari. Thamnathakta pakpa irikna thamna khenjongna ngamthaba matamda pukhrinungda tinkhiba adugumna tayang tasoiba mioibagi punsisu tellaba matam khara sintha panglamlaga mahousa lairembi imagi tampakta amuk tinjage haina Seirengbana mahousa imagi mafamda changjari.                                                  

          

 (v).            "Houkhiba  Sarukta  Ipunsigi

                    Parure  Itihas   Samajgi

                    Lemhouba  Punsigi  Saruksi

                    Pajage  Nanggi  Jiban  Itihas "

---  Seireng matek asi ' Nirjanata ' seirenggi  aroiba stanzani. Matang asida taibang mioibana ahanba punsigi saruk  ayamba masagi wari mioiba khunnaigi thoudok wari kayada neinaduna athoi-ahen tanaduna adumak loikhi. Nongmatasu sembirakpa yokpiriba amadi itinfam oiriba mahousa lairembi imagi maramda neinarude khannarude amadi nungsiba matou utnarude. Adubu fanamak oidunasu mioibagi aroiba mikuptadi mahousa imagi tampakta tinkhi. Pumnamak asi yengluraga houkhiba punsida mahousa imagi maramda neihoudrabasu wakhal tarakpa mikup asidagidi lemhouriba punsi khongchat asidi mahousa lairembi imagi punsi itihas neinaduna imagi mafamda changjage haina seirengbana fongdokli.